W późnym średniowieczu jedną z najpopularniejszych alegorii w sztuce plastycznej
i literaturze stał się taniec śmierci. Przedstawienia tego typu powstawały jako upomnienie przed nieuchronnym śmiertelnym losem, ale także jako wyraz rozczarowania marnością świata i skargi na przemijanie.
Przedstawia on trupy w stanie rozkładu toczone przez robactwo, żaby czy węże, zmumifikowane zwłoki ludzkie lub szkielety w ludycznym geście triumfu porywające do tańca przedstawicieli wszystkich warstw społecznych (stanów). Danse macabre symbolizuje równość wszystkich ludzi wobec śmierci.
Wczesne tańce śmierci przedstawiają koło taneczne, w którym żwawe i rozradowane trupy tańczą z przestraszonymi ludźmi. Występuje tu kontrast między żywym i umarłym. Człowiek tańczy z trupem, tym, co pozostanie w przyszłości po jego ciele, sobą samym, takim jakim się niebawem stanie. Później krąg taneczny rozpada się na podwojne pary. Trup jest personifikacją śmierci, niszczącej siły działającej intencjonalnie. Sceny są silnie zindywidualizowane, co podkreśla ich osobisty charakter. Tak też przedstawia swój Taniec Śmierci Hans Holbein
Najwybitniejszym w naszej poezji średniowiecznym dziełem podejmującym temat tańca śmierci jest zachowany w kopii z 1463 roku wierszowany Dialog (Rozmowa) Mistrza Polikarpa ze Śmiercią. Nieznany twórca z XV stulecia oparł się co prawda na wzorcach łacińskich, ale zarazem wykazał sporą samodzielności i talent literacki. Kluczowe dla utworu „morzyć” (uśmiercać) posiada w tekście ponad 20 odpowiedników synonimicznych (np. łupić, pokąsać, potrzepać, ściąć, udusić, wieszać itd).
Dialog podejmuje zasadnicze kwestie chrześcijańskiej etyki i eschatologii – powszechność śmierci, równość wobec niej wszystkich ludzi, dobrego życia, zbawienia i kary pośmiertnej. Ale zarazem społeczną satyrą wytykającą przywary różnym stanom, szczególnie duchownym i sędziom. Tekst satyrycznie ukazuje: mnichów i plebanów, karczmarzy oszukujących ludzi przy nalewaniu piwa, tłuste kobiety, nieuczciwych lekarzy, przekupnych
i niesprawiedliwych sędziów.
Niesprawiedliwi sędziowie
