niedziela, 12 maja, 2024

Teoria modalności

Modalność aletyczna
związana z twierdzeniami prawdziwymi z konieczności i prawdziwymi przygodnie. Formułuje związki pomiędzy pojęciami możliwości i konieczności prawdziwości informacji. W zależności rozumienia tych pojęć logika może opisywać możliwość logiczną, fizyczną lub metafizyczną. Dla przykładu, jest logicznie możliwe podróżować szybciej niż światło, ale (w świetle obecnego rozumienia fizyki) nie jest to fizycznie możliwe dla obiektów posiadających masę. Może też być metafizycznie konieczne, że wszystkie myślące istoty mają materialne ciała lub też, że Bóg istnieje.

Modalność epistemiczna
jest wyrazem ustosunkowania się nadawcy do prawdziwości treści wypowiedzi; jest wyrazem jego przekonań co do prawdziwości zaistnienia danego stanu rzeczy względem rzeczywistości (intersubiektywnej zgodności!)
m.e. tworzy semantyczne kontinuum od możliwości do konieczności. Punkt zero – brak osądu – gest: wzruszenie ramion. Wyraża możliwość i pewność prawdziwości informacji z punktu widzenia posiadanej wiedzy. Formuła jest interpretowana jako „wiadomo, że jest prawdziwe”. Modalność epistemiczna jest wyrażana w języku naturalnym tymi samymi zwrotami co modalność aletyczna, jednak jej znaczenie jest zasadniczo inne. Na przykład, z tego co wiadomo, yeti nie istnieją (w sensie epistemicznym), ale mogłyby (mogą) istnieć (w sensie aletycznym).

Modalność deontyczna
Jest wyrazem logiki obowiązku i zezwolenia. Są dużo bardziej zinterpersonalizowane, bowiem bezpośrednio odnoszą się do partnera interakcji, czyli odbiorcy wypowiedzi – gesty „palca wskazującego”. Opisuje ona związki pomiędzy nakazem, zakazem i pozwoleniem. Pojęcia nakazu i pozwolenia są podobne do aletycznych pojęć konieczności i możliwości, jednak są opisywane przez słabsze aksjomaty.

Gest może współtworzyć ramę modalną wraz ze słownym wykładnikiem modalności, może to robić samodzielnie, może też modyfikować status illokucyjny danego aktu mowy.

Poprzedni artykuł
Następny artykuł

Co się czyta